Zmiany w emeryturach pomostowych? Sejmowe przymiarki do rewolucji w systemie

Zmiany w emeryturach pomostowych? Sejmowe przymiarki do rewolucji w systemie.

Dzisiejszy artykuł poświęcę trwającym obecnie pracom sejmowym nad zmianą ustawy o emeryturach pomostowych.

Aktualny stan prawny czyli stopniowe wygaszanie pomostówek

Obecnie obowiązujący od 14 lat system emerytur pomostowych ma charakter wygaszający. Oznacza to, że wraz z upływem lat liczba uprawnionych do emerytury pomostowej, w zamyśle twórców ustawy, będzie malała. Wynika to z faktu, że spośród licznych przesłanek uzyskania prawa do pomostówki, jedna to wymóg przepracowania w warunkach szczególnych określonego czasu przed 1 stycznia 1999 r.

Jest oczywistym, że wraz z upływem lat nadszedłby taki moment, gdy nikt nie byłby w stanie spełnić tego warunku. Oznaczałoby to brak przypływu nowych osób do grona pobierających emeryturę pomostową i stopniowe wygaszanie tego rodzaju świadczenia. Jest to zgodne z jednym z pierwotnych założeń reformy emerytalnej tj. stopniową likwidacją możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę.

Emerytury pomostowe zmiany dotychczasowych zasad. Projekt z 6 czerwca 2023 r. – druk sejmowy nr 3321.

Projekt ustawy wpłynął do Sejmu 7 czerwca 2023 r.  Zawiera zmiany, które całkowicie zmieniają dotychczasowy charakter tego świadczenia.

Co zawiera projekt

Z punktu widzenia tematyki niniejszego bloga, najważniejszą proponowaną zmianą w projekcie jest wykreślenie art. 4 pkt 5) z ustawy o emeryturach pomostowych. Obecne przepis ten brzmi :

 „przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS”.

Chodzi zatem o usunięcie wymogu pracy w warunkach szczególnych przed dniem 1 stycznia 1999 r. jako przesłanki koniecznej do uzyskania tzw. pomostówki.

Szersze informacje na temat aktualnie obowiązujących przesłanek nabycia emerytury pomostowej znajdziesz w jednym z moich poprzednich wpisów.

Projekt zawiera również m.in. zmiany w zakresie definicji rekompensaty oraz kwestie zawieszania prawa do emerytury pomostowej. W pierwszym przypadku chodzi o doprecyzowanie, że rekompensata nie przysługuje tym pracownikom, którym ustalono prawomocnie prawo do emerytury pomostowej. O rekompensacie pisałem przy okazji omówienia emerytury pomostowej dla kierowcy samochodu ciężarowego.

W drugim proponowane jest wprowadzenie rozwiązania, by zawieszenie prawa do emerytury pomostowej następowało nie tylko w przypadku podjęcia pracy w warunkach szczególnych na podstawie umowy o pracę, lecz również na podstawie umowy zlecenia. Celem tej zmiany jest usunięcie luki prawnej. Chodzi o uniemożliwienie osobom pobierającym emeryturę pomostową możliwości jednoczesnego dorabiania na stanowisku w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze na podstawie umowy zlecenia (np. kierowcy autobusów).

Emerytury pomostowe zmiany – uzasadnienie

W uzasadnieniu projektu ustawy (druk nr 3321) czytamy, że ma ona na celu

„uchylenie wygaszającego charakteru emerytur pomostowych”.

Mówiąc krótko, intencją pomysłodawców projektu jest zerwanie z dotychczasowym przejściowym charakterem pomostówek. Zamiast tego proponuje się aby emerytura pomostowa na stałe zagościła w systemie ubezpieczeń społecznych jako świadczenie przysługujące osobom mającym określony staż pracy w warunkach szczególnych. Niezależnie od tego, czy osoby takie pracowały w warunkach szczególnych przed 1999 r. czy też nie.

Autorzy projektu ustawy tłumaczą to m.in. tym, że:

„postęp technologiczny nie poprawił warunków pracy w stopniu upoważniającym do stwierdzenia, że warunki szkodliwe zostały w całości wyeliminowane”.[1]

Na dowód przytaczają statystyki, zgodnie z którymi liczba pracowników, za których odprowadzana jest składka wcale nie maleje.

Zwolennicy i przeciwnicy

Proponowane zmiany niewątpliwie są korzystne dla pracowników poszerzając krąg uprawnionych do tego szczególnego rodzaju świadczenia. Z uzasadnienia poselskiego projektu ustawy wynika, że za rozwiązaniem takim optowały m.in. związki zawodowe.

Jak nietrudno się domyślić, krytycznie do projektu nastawione są organizacje pracodawców. Jest to bowiem rozszerzenie przywilejów emerytalnych powodujące objęcie nimi kolejnej grupy osób czynnych zawodowo.

Przepisy przejściowe

Sytuacja wygląda jeszcze korzystniej dla ubezpieczonych gdy spojrzeć na przepisy przejściowe projektowanej ustawy.

Zgodnie z nimi usunięcie wymogu pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 roku miałoby obowiązywać od 1 stycznia 2024 r.

Oznacza to, że już z dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy będzie ona miała zastosowanie nie tylko do wniosków złożonych po tej dacie, lecz także do wniosków złożonych wcześniej, o ile nie zostały one jeszcze rozpatrzone prawomocną decyzją ZUS (czyli są np. w toku sądowego postępowania odwoławczego).

Co dalej? Na jakim etapie legislacyjnym znajduje się ustawa?

Dokument po I-szym czytaniu skierowano do prac w komisjach sejmowych. Trudno prorokować, czy projekt w obecnym kształcie zostanie ostatecznie przyjęty. Może on bowiem zostać poddany modyfikacjom w trakcie pracy komisji sejmowych. Aby stał się obowiązującym prawem musiałby zostać przyjęty przez Sejm. Następnie trafiłby pod obrady Senatu, który również ma prawo zgłaszania poprawek. Na końcu znalazłby się na biurku Prezydenta.

Jeszcze za wcześnie by ogłaszać dobre informacje. Informacje, na które czekają osoby, które wprawdzie pracują obecnie od wielu lat w warunkach szczególnych. Nie mają jednak w swoim CV wymaganego okresu pracy w takich warunkach przed 1 stycznia 1999 r. Niemniej jednak warto przyglądać się dalszym pracom nad proponowaną ustawą zmieniającą. W razie jej przyjęcia będzie miała ona daleko idące skutki dla wielu tysięcy pracowników.

Z przebiegu dotychczasowych prac nad nowelizacją wynika, że zasadnicza idea zmian tj. zniesienie wymogu pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 r. cieszy się szerokim poparciem bez względu na barwy partyjne. Istnieje zatem spora szansa, że procedowana nowelizacja stanie się obowiązującym prawem.

Dalsze losy prac nad opisywanym projektem ustawy (Druk nr 3321) śledzić można na oficjalnej stronie Sejmu tutaj.

Marcin Marusiński
radca prawny

Photo by Piotr Cierkosz on Unsplash

[1] https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/DF66FF6C5085A58DC12589C90036DC41/%24File/3321-uzas.docx