W dzisiejszym wpisie przedstawię sytuację, w której pracodawca nie opłaca składek z tytułu zatrudnienia pracownika w warunkach szczególnych. Omówię konsekwencje takiego stanu rzeczy.
Odpowiem także na pytanie, czy w takim przypadku możliwe jest nabycie prawa do emerytury pomostowej.
Czym jest Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP)?
Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) jest państwowym funduszem celowym. Został utworzony z dniem 1 stycznia 2010 roku na mocy ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 roku w celu finansowania emerytur pomostowych.
Dysponentem Funduszu jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Składka na Fundusz Emerytur Pomostowych
Składka na Fundusz Emerytur Pomostowych jest opłacana za okres od 1 stycznia 2010 r. za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po 31 grudnia 1948 r.
- wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których
mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy.
Składki na Fundusz Emerytur Pomostowych są ponadto opłacane za:
- pracowników wykonujących prace górnicze, którzy uzyskali prawo do emerytury pomostowej na podstawie art. 11 ustawy, za okres wykonywania prac górniczych, o których mowa w art. 50c ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie wcześniej jednak niż za okres od 1 stycznia 2010 r.
- zwolnionych ze służby żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, od uposażenia wypłaconego po 31 grudnia 2009 r. do dnia zwolnienia ze służby, jeśli nie spełniają warunków do nabycia prawa lub utracili prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.
Kiedy powstaje obowiązek opłacania składki na FEP?
Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) za pracownika powstaje od dnia, w którym rozpoczyna on pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Trwa do dnia zakończenia pracy na tym stanowisku.
Wysokość składki na Fundusz Emerytur Pomostowych
Składka na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) wynosi 1,5 proc. podstawy jej wymiaru. Podstawa wymiaru składki na FEP jest taka sama jak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka na FEP jest finansowana w całości przez pracodawcę.
Gdy pracownik rozpoczął lub zakończył pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w trakcie miesiąca, składkę nalicza się proporcjonalnie. Tylko od części wynagrodzenia, które przysługuje mu za okres świadczenia tej pracy.
Stanowisko ZUS. Stanowisko sądów
Brak składek pracodawcy na Fundusz Emerytur Pomostowych – ZUS
Dla ZUS sprawa najczęściej jest prosta i zapewne dla większości z Was nie będzie to stanowiło zaskoczenia. Brak składek na FEP = brak prawa do zaliczenia danego okresu do pracy w warunkach szczególnych. W rezultacie odmowa prawa do emerytury pomostowej.
Brak składek pracodawcy na Fundusz Emerytur Pomostowych – Orzecznictwo sądowe
Na szczęście od decyzji ZUS istnieje tryb odwoławczy. Wystarczy (najlepiej z pomocą radcy prawnego) złożyć odwołanie od decyzji ZUS i sprawa trafi na wokandę.
Dla sądów pracy i ubezpieczeń społecznych fakt braku odprowadzanych składek od pracy w warunkach szczególnych nie przekreśla z góry możliwości ustalenia prawa do emerytury pomostowej.
Co więcej, orzecznictwo jest w tym względzie jednolite. Podkreśla się, że obowiązek pracodawcy odprowadzania składek jest całkowicie niezależny od prawa pracownika do emerytury pomostowej. O ile rzecz jasna spełnia on przesłanki ustawowe.
Jak wygrać taką sprawę? Środki dowodowe
Dla ustalenia prawa do emerytury pomostowej przez sąd istotne jest spełnienie przez wnioskodawcę przesłanek przewidzianych przez ustawę. To właśnie jest wyznacznikiem czy zostanie Ci przyznana emerytura pomostowa.
Nie jest nim fakt opłacenia lub nie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych przez Twojego pracodawcę.
Innymi słowy, jako pracownik nie możesz ponosić negatywnych konsekwencji zaniedbań ze strony pracodawcy. Tym bardziej zaniedbań, które mają charakter bezprawnych. To bowiem na pracodawcy, a nie na ubezpieczonym spoczywał obowiązek zgłoszenia pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych i odprowadzenia składek na FEP.
W tym miejscu przytoczę fragment uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z 10 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. V U 590/22, w której z sukcesem reprezentowałem ubezpieczonego:
Stwierdzić należy, mając na uwadze przeprowadzone postępowanie dowodowe, że wnioskodawca także w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 kwietnia 2022 r. pracował w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.(…) Nie ma znaczenia to, czy pracodawca zgłosił wnioskodawcę do ZUS, jako wykonującego prace w warunkach szczególnych w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 30 kwietnia 2022 r., za zaniedbania pracodawcy wnioskodawca nie może ponosić odpowiedzialności.
Jak wynika z powyższego, mimo braku składek, sąd uwzględnił dodatkowo przeszło 12 lat pracy w warunkach szczególnych.
Sąd dokonuje ustaleń za pomocą wszelkich dostępnych środków dowodowych. W szczególności istotne znaczenie mają świadkowie. Są to najczęściej koledzy z pracy zainteresowanego.
Z racji pracy na tym samym lub podobnym stanowisku najlepiej znają czynności jakie wykonywał ubezpieczony i warunki pracy. Niejednokrotnie są to bezpośredni przełożeni odpowiedzialni za organizację pracy.
Poza osobowymi środkami dowodowymi sąd ma możliwość przeprowadzenia dowodu z dokumentów, które nie stanowiły podstawy rozstrzygnięcia przez ZUS.
Z własnych doświadczeń mogę tutaj przywołać dowód ze starego dowodu osobistego („książeczkowego”). Stare dowody osobiste zawierają bowiem cenne informacje o miejscu pracy pracownika, okresie zatrudnienia i stanowisku, na którym był zatrudniony. W braku innych środków dowodowych pozwala to wykazać fakt zatrudnienia na określonym stanowisku.
Konsekwencje wygranej pracownika dla pracodawcy, który nie opłacił składek
W mojej praktyce zawodowej zauważyłem, że niektórzy pracownicy niechętnie podchodzą do możliwości powoływania się na okres pracy, co do którego nie były odprowadzane składki.
Wynika to z ich obawy, iż mogą w ten sposób zaszkodzić pracodawcy. Są to przeważnie sytuacje, gdy u pracodawcy tego wciąż pracują, czasem już na innym stanowisku. Czasami mają po prostu przyjazne relacje i jest to dla tych osób przejaw lojalności.
W tym miejscu warto wyjaśnić, że nie w każdej sytuacji pracodawcę spotkają ujemne konsekwencje braku składek na FEP. Składki te bowiem, podobnie jak inne świadczenia publicznoprawne ulegają przedawnieniu.
Stosownie do art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Należności z tytułu składek stają się wymagalne od dnia następującego po dniu, w którym upłynął ich termin płatności.
Zdarzyć się zatem może, że nierzetelny pracodawca nie poniesie przykrych konsekwencji związanych z brakiem opłacenia składek w przeszłości.
Marcin Marusiński
radca prawny
Zdjęcie: Karolina Grabowska
***
Emerytura pomostowa – jeden dzień czy jeden miesiąc pracy po 31 grudnia 2008 roku?
Dzisiejszy artykuł poświęcę zagadnieniu, które z pozoru wydaje się już rozstrzygnięte. Przez wiele lat budziło ono wątpliwości i odmienne zapatrywania w ZUS oraz sądach orzekających w sprawie odwołań od decyzji ZUS.
Czy jednak można brać jako pewnik, że każdej sprawie, w tym Twojej, wystarczy jeden dzień pracy w warunkach szczególnych po 31 grudnia 2008 r. aby otrzymać emeryturę pomostową? [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }